Gweld cod am Ton

{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= }}

Patrwm sy'n teithio, o ronynnau neu feysydd ffisegol sy'n dirgrynu, yw '''ton''', nid oes unrhyw mater yn cael ei symud namyn egni'r don sy'n cael ei drosglwyddo trwy'r mater, a gellir ddefnyddio tonnau i symud negeseuon o un lle i'r llall. Mae'n rhaid i lawer o donnau deithio trwy ''gyfrwng'', megis tonnau sain, ond nid felly [[tonnau electromagnetig]] - sy'n gallu teithio trwy wagfa. Gellir rhannu '''ton''' yn ddau gategori sef ardraws neu arhydol.

[[Delwedd:Tonnau1.png|bawd|dim|400px|Tonfedd ac osgliad ton]]
==Priodweddau tonnau==
* Gall tonnau cael eu '''hadlewyrchu'''. Rhai esiamplau o adlewyrchiad ton yw adlais sain, cyfarpar mesur dyfnder sonar ac unrhyw beth sydd ddim yn fynhonnell golau ac sy'n weladwy.
* Gall tonnau cael eu '''plygu'''. Wrth i donnau arafu a chroesi ffin megis gwydryn maent yn newid cyfeiriad ac felly'n plygu.

== Tonnau arhydol ==
[[Delwedd:Onde compression impulsion 1d 30 petit.gif|bawd|chwith|230px|Ton '''hydredol''' neu '''arhydol''']]
Mewn '''tonnau arhydol''' mae'r gronynnau'n symud yn ôl ac ymlaen ar hyd cyfeiriad teithio'r don. Gweler cyfres o '''gywasgiadau''' a '''thyniadau''' o fewn y don. Esiamplau o'r rhain yw [[tonnau sain]] a [[Tonnau seismig|thonnau seismig]] cynradd (tonnau P).
{{-}}
== Tonnau ardraws ==
[[Delwedd:Onde cisaillement impulsion 1d 30 petit.gif|bawd|chwith|230px|Ton '''ardraws''' yn teithio]]
Mewn '''tonnau ardraws''', bydd y gronynnau'n symud yn ôl ac ymlaen mewn cyfeiriad sy'n normal i gyfeiriad y ton. Esiamplau o'r rhain yw tonnau dŵr a [[Tonnau seismig|thonnau seismig]] eilradd (tonnau S). Mae'r tonnau electromagnetig yn donnau ardraws hefyd, ond nid mater sy'n trosgwyddo'r dirgryniadau ar gyfer y rhain ond meysydd trydanol a magnetig.
{{-}}
== Mesur tonnau==
Mae nifer o unedau i'w mesur mewn ton:
*[[Tonfedd]] (<math>\lambda</math>) = Mesurir mewn metrau fel uned SI. Hyd un don gyfan yw tonfedd, ac fe'i mesurir o frig i frig neu o gafn i gafn.
*[[Amledd]] (f) = Mesurir mewn Hertz (Hz), sef maint y dirgryniadau mae'r don yn ei wneud pob eiliad
*[[Cyflymder]] (v) = Mesurir mewn metrau yr eiliad, dyma pa mor gyflym mae'r don yn symud.
*[[Osgled]] (y) = Yn gyffredinol, maint y newid i'r newidyn sy'n osgiladu, a achoswyd gan y don – er enghraifft, y pellter uchaf mae gronyn yn cael ei symud o'i fan cychwyn.

===Hafaliad===
Mae perthynas syml yn bodoli rhwng amledd, tonfedd a chyflymder ton:
:<math>~\nu = \lambda f</math>

==Gweler hefyd==
*[[Plygiant]]
*[[Ymyriant]]
*[[Diffreithiant]]
*[[Hafaliad Laplace]]
*[[Ton sefyll]]

{{Wiciadur|{{lc:{{PAGENAME}}}}}}

[[Categori:Ffiseg]]
[[Categori:Tonnau| ]]