Amper

Defnyddir "galfanomedr" i fesur cerrynt trydanol, gyda nodwydd magnetig yn cael ei symud gan y cerrynt, ac felly'n rhoi darlleniad o'r ampers.

Uned sylfaenol y System Ryngwladol o Unedau yw'r amper (symbol: A), a ddefnyddir i fesur cryfder cerrynt trydanol.

Tardd yr enw o enw tad electrodeinameg, sef André-Marie Ampère (1775–1836), mathemategydd a ffisegydd Ffrengig. Yn ymarferol, caiff yr enw'i dalfyru'n amp (lluosog Cymraeg: amps).

Diffiniad

Yn ymarferol, gellir diffinio amper fel mesur o hyn-a-hyn o wefr trydanol yn pasio heibio i ryw bwynt neu'i gilydd am rhyw gyfnod (neu uned) o amser h.y. mae tua 6.241 × 10¹⁸ o electronau'n pasio heibio rhyw bwynt penodol yn gyfystyr ag amp.

Mae Deddf grym Ampere (Saesneg: Ampère's force law) yn hawlio fod grym atynol yn bodoli rhwng dwy weiren cyfochrog sy'n dargludo cerrynt trydanol. Cynhwysir y grym atynol hwn yn y diffiniad swyddogol o'r amper; sef "cerrynt cyson sy'n cynhyrchu grym atynol o 2 × 10^–7 newton (uned) y fetr, o ran hyd, a hynny rhwng dau dargludydd syth, cyfochrog... wedi'u gosod un fetr oddi wrth ei gilydd mewn faciwm.

Yn nhermau mathemateg, gellir diffinio Deddf Grymiant Ampere fel:

$2\times 10^{-7}\frac{N}{m}=k_A\frac{1\mathrm{A}\cdot 1\mathrm{A}}{1\mathrm{m}}$

felly:

$1\mathrm{A}=\sqrt{\frac{2\times 10^{-7}\mathrm{N}}{k_A}}$

Diffinnir uned SI gwefr (sef y coulomb) fel, "hyn-a-hyn o drydan sy'n llifo mewn un eiliad gan gerrynt o un ampere." Ar y llaw arall, mae cerrynt o un ampere yn wefr o un coloumb sy'n pasio rhyw bwynt neu'i gilydd am gyfnod o un eiliad:

$\mathrm{1}\mathrm{A}\mathrm{=}\mathrm{1}\frac{C}{s}$

I gyffredinoli, mae gwefr Q wedi ei ddiffinio gan gerrynt cyson I sy'n llifo dros gyfnod o amser t fel Q = It.